Plodnost krava na farmi je zamajac za proizvodnju mlijeka. Prosječna dnevna proizvodnja i efikasnost ishrane krava veći su kada je kraći međutelidbeni interval. Međutim, kravama koje proizvode puno mlijeka nije uvijek lako da ostanu steone i ponovo se otele oko godinu dana kasnije.
Cilj svakog farmera jeste da osigura plodnost u svom stadu, odnosno jedno tele godišnje po kravi, da bi mogao iz svog stada da obezbijedi dovoljan broj kvalitetnih junica za remont stada, koje zadovoljavaju njegove kriterijume proizvodnje.
Plodnost je sposobnost grla da pravilno izražavaju polni nagon, da se u periodu estrusa blagovremeno osjemene, da ostanu steona i da daju potomstvo. Ako dođe do poremećaja, farmeri treba da zatraže veterinarsku intervenciju. Na uspješan tok oplodnje u velikoj mjeri utiču pravilna ishrana i njega kao i drugi faktori.
Pročitajte: Ishrana jagnjadi u januaru
Plodnost je složen proces kod krava. U većini slučajeva začeće, spajanje jajne ćelije sa spermatozoidom je uspješno. U čak 80 do 90 procenata, kod vještačkog ojsemenjavanja krava dolazi do začeća, ali u mnogim slučajevima embrion se ne naseljava u materici. Zbog toga procenat steonih krava po non return metodi, često ostaje ograničen na oko 55 do 65 odsto. Krava ponovo ulazi u polni žar nakon 21 dan.
Ovaj takozvani rani embrionalni mortalitet farmer često i ne primjećuje, nego misli da krava ponovo „traži bika“ jer „sjeme nije zakačilo“. Razlog za rani embrionalni mortalitet može se naći u slabim embrionima ili materici koja nije u stanju da prihvati embrion, na primjer zbog infekcije. Činjenica da krava ponovo ulazi u polni žar 21. dana uglavnom je posljedica ljudskog faktora i ishrane. Kod visoko mliječnih krava, zdravlje, tjelesna kondicija i smještaj moraju da budu odgovarajući, u suprotnom doći će do problema sa plodnošću.
Nasuprot plodnosti, ukoliko nedostaje sposobnost razmnožavanja, radi se o neplodnosti, jalovosti ili sterilitetu grla. Neplodnost može biti primarna i sekundarna.
Primarna neplodnost je prouzrokovana urođenim nedostacima ili nasljednim osobinama. Sekundarna neplodnost je stečena tokom života. Ona je većinom posljedica nedovoljne i neispravne ishrane, nepravilnog načina držanja kao i oboljenja drugih organa. Neplodnost se ogleda u gubitku mlijeka kod krava i u gubitku podmlatka.
Uzroci neplodnosti, jalovosti ili steriliteta:
- poremećaji nasljedne prirode; telad mogu imati urođene oblike jalovosti (nemaju pojedine polne organe ili je reč o nedovoljnom i nepravilnom razvoju);
- žensko grlo u priplodu koje je blizanac sa muškim teletom; u većini slučajeva žensko tele će biti neplodno;
- preuhranjenost junica; u prosječnim štalama, grla se često drže vezana, pa se zato preporučuje da se što više kreću na svježem vazduhu i suncu uz adekvatnu ishranu primjerenu njihovom uzrastu i kategoriji;
- greške u ishrani krava (nedovoljna i nepravilna ishrana) naročito u zimskom periodu mogu dovesti do jalovosti grla (tzv. gladni sterilitet), a takvo stanje može potrajati sve dok grla ne pređu na zelenu ishranu ili pašnjački način držanja;
- nedostatak fosfora u obroku preživara, koji je posebno izražen u sušnim godinama kada je smanjen prinos stočne hrane (koja ujedno ne sadrži dovoljno mineralnih materija); fosfor ima važnu ulogu u razvoju polnih organa, nedostatak ovog minerala izaziva poremećaj funkcije jajnika i materice što ima za posljedicu privremenu ili trajnu jalovost;
- kod starijih krava vremenom dolazi do slabljenja materičnih ligamenata, tako da materica (uterus) pada naniže;
- držanje grla u tamnim i vlažnim štalama;
- metiljavost takođe pogoduje nastanku jalovosti;
- u slačaju upale polnih organa čak i ako dođe do oplodnje, plod ne može da se zadrži i dalje razvija na upaljenoj sluzokoži, te dolazi do njegovog uginuća.
Neplodnost krava i junica veoma negativno utiče na rentabilnost proizvodnje na farmama, pošto dovodi do smanjenja proizvodnje sirovog mlijeka i velikih dodatnih troškova.
